Odpowiedzialność za mienie powierzone
Pracownicza odpowiedzialność za mienie powierzone
Odpowiedzialność za mienie powierzone jest drugim – obok odpowiedzialność na zasadach ogólnych – rodzajem odpowiedzialności materialnej pracownika określonym w Kodeksie pracy.
Wyróżniamy odpowiedzialność za mienie powierzone:
- indywidualną
- wspólną, gdy mienie powierzono wspólnie kilku pracownikom
- prawidłowe powierzenie mienia pracownikowi z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się
- wystąpienie szkody w powierzonym mieniu
Szkoda w mieniu powierzonym
Za szkodę w mieniu powierzonym pracownik odpowiada w pełnej wysokości, chyba że wykaże, iż szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych.
Za przyczyny niezależne od pracownika uważa się między innymi:
- kradzież dokonaną przez osobę trzecią
- niedostateczne zabezpieczenie przed dostępem osób z zewnątrz
- brak właściwej organizacji pracy
Łączne powierzenie mienia
Pracownicy mogą przyjąć wspólną odpowiedzialność materialną za mienie powierzone im łącznie z obowiązkiem wyliczenia się.
Podstawą łącznego powierzenia mienia jest umowa o współodpowiedzialności materialnej. Umowa ta powinna być zawarta przez pracowników z pracodawcą na piśmie pod rygorem nieważności.
Warunkiem ustanowienia wspólnej odpowiedzialności materialnej jest:
- powierzenie mienia łącznie wszystkim pracownikom, którzy mają być objęci taką odpowiedzialnością – na podstawie inwentaryzacji przeprowadzonej z ich udziałem lub z udziałem osób przez nich wskazanych
- zapewnienie im możliwości zgłaszania uwag w związku z przebiegiem i wynikami inwentaryzacji.
Każda zmiana w składzie współodpowiedzialnych pracowników wymaga zawarcia nowej umowy w tym zakresie.
Co do zasady współodpowiedzialni pracownicy odpowiadają za mienie powierzone w częściach określonych w umowie. Jednakże w razie ustalenia, że szkodę w całości lub w części wyrządzili niektórzy pracownicy tylko oni ponoszą odpowiedzialność.
Umowa o wspólnej odpowiedzialności materialnej może być zawarta tylko za zgodą wszyscy pracownicy zatrudnionych w miejscu powierzenia mienia.
Ponadto za pisemną zgodą tych pracowników pracę lub określone czynności w miejscu powierzenia mienia mogą wykonywać:
- osoby wykonujące czynności nie związane z dysponowaniem mieniem,
- zatrudnieni dorywczo lub przez czas określony,
- osoby nowo przyjęte do pracy obejmującej czynności związane z dysponowaniem mieniem – do czasu przeprowadzenia najbliższej inwentaryzacji,
- pracownicy młodociani w okresie odbywania przygotowania zawodowego, a po zakończeniu tego przygotowania – do czasu przeprowadzenia najbliższej inwentaryzacji,
- osoby odbywające praktykę zawodową.
W każdym jednak czasie pracownik ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną może zgłosić na piśmie zarzuty uzasadniające utratę zaufania do ww. osoby i cofnąć zgodę.
Nieuwzględnienie przez pracodawcę cofnięcia zgody, uprawnia pracownika do odstąpienia od umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej ze skutkiem na przyszłość. Do inwentaryzacji należy wtedy przystąpić niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 7 dni od dnia zgłoszenia zarzutów.
Rozwiązanie umowy o wspólnej odpowiedzialności za mienie powierzone
Rozwiązanie umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej za mienie powierzone następuje w przypadku:
- odstąpienia od niej
- jej wypowiedzenia
Pracownik może wypowiedzieć umowę o wspólnej odpowiedzialności materialnej na piśmie na 14 dni naprzód. Wówczas do przeprowadzenia inwentaryzacji należy przystąpić przed upływem okresu wypowiedzenia.
Jeżeli rozliczenie mienia wykaże niedobór, każdy z pracowników ponoszących wspólną odpowiedzialność materialną może, w ciągu 3 dni od powzięcia takiej wiadomości, odstąpić od tej umowy na piśmie, ze skutkiem na przyszłość. Do inwentaryzacji w takiej sytuacji przystępuje się w ciągu 7 dni od dnia odstąpienia pierwszego pracownika.
Pracodawca może odstąpić od umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej w każdym czasie. Inwentaryzację przeprowadza się wtedy niezwłocznie, nie później niż w ciągu 3 dni od dnia odstąpienia.
Ustanie stosunku pracy a odpowiedzialność za mienie powierzone
Ustanie stosunku pracy skutkuje wygaśnięciem umowy o wspólnej odpowiedzialności za powierzone mienie.
W razie wypowiedzenia przez jedną ze stron umowy o pracę z pracownikiem ponoszącym wspólną odpowiedzialność materialną zakończenie inwentaryzacji powinno nastąpić najpóźniej w dniu rozwiązania umowy o pracę.
Natomiast w przypadku rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia lub wygaśnięcia umowy o pracę do przeprowadzenia inwentaryzacji przystępuje się niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 7 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy o pracę.
Odpowiedzialność za mienie powierzone w czasie nieobecności
W umowie o wspólnej odpowiedzialności materialnej strony ustalają również okres, w ciągu którego nieobecność pracownika w pracy nie ma wpływu na zakres odpowiedzialności.
W sytuacji, gdy nieobecność pracownika przedłuża się ponad okres ustalony w umowie, należy niezwłocznie, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia upływu tego okresu, przystąpić do przeprowadzenia inwentaryzacji.