biuro@lozinska-adwokat.pl

Przedawnienie roszczenia

Przedawnienie roszczenia

Przedawnienie roszczenia prawnik adwokat radca prawny

Przedawnienie roszczenia

Przedawnienie jest jedną z instytucji prawa cywilnego łączącą skutki prawne z upływem czasu. 

Przedawnieniu podlegają wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe.

Cel i funkcja przedawnienia sprowadzają się do usunięcia stanu niepewności prawnej w sytuacji, gdy uprawniony przez ustawowo określony czas nie wykonuje swoich praw i nie realizuje przysługujących mu roszczeń.

Przedawnienie zapewnia także ochronę dłużnikowi, którego położenie prawne mogłoby się pogarszać wraz z upływem czasu. Trudniej byłoby mu bowiem przedstawić dowody, z których wynika, że albo nigdy nie był zobowiązany, albo jego obowiązek wygasł już wcześniej wskutek jego wykonania.

Skutki prawne przedawnienia

Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może co do zasady uchylić się od jego zaspokojenia. 

Przedawnienie powoduje więc osłabienie roszczenia majątkowego wierzyciela w wyniku nabycia przez dłużnika zarzutu przedawnienia.  

Podniesienie zarzutu przedawnienia przez dłużnika skutkuje bowiem pozbawieniem roszczenia przymiotu zaskarżalności, tj. możliwości jego dochodzenia przed sądem lub innym organem. W skrócie, roszczenie zaskarżalne przestaje takim być wskutek podniesienia zarzutu przedawnienia.

Należy przy tym podkreślić, że samo przedawnienie (rozumiane jako upływ ustawowo określonego czasu) nie powoduje z mocy samego prawa wygaśnięcia roszczenia i nie pozbawia go przymiotu zaskarżalności. 

Roszczenie przedawnione może więc być nadal dochodzone w postępowaniu cywilnym lub przed innym organem przez uprawnionego aż do chwili podniesienia zarzutu przedawnienia. Dopiero więc podniesienie zarzutu przedawnienia przez dłużnika eliminuje możliwość przymuszenia go w postępowaniu sądowym czy egzekucyjnym do spełnienia roszczenia.

Od powyższej zasady Kodeks cywilny przewiduje dwa wyjątki:

  • dłużnik nie może uchylić się od zaspokojenia świadczenia,jeśli zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia,
  • po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, co oznacza że sąd z urzędu bierze pod uwagę przedawnienie, a nie dopiero w razie podniesienia takiego zarzutu przez konsumenta.

Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.

Możliwe jest także dorozumiane oświadczenie woli dłużnika o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia, gdy zamiar zrzeczenia się korzystania z zarzutu przedawnienia wynika w sposób niewątpliwy z towarzyszących temu oświadczeniu okoliczności. Wskazuje się, że takimi okolicznościami są np. pertraktacje dłużnika z wierzycielem na temat rozłożenia przedawnionego długu na raty, zawarcie ugody sądowej lub pozasądowej.

Terminy przedawnienia

Przedawnienie następuje, gdy prawidłowo upłynął określony w ustawie termin.

Ogólne terminy przedawnienia zostały określone w art. 118 Kodeksu cywilnego. 

Jeżeli zatem przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.

Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Należy jednak pamiętać, że w przepisach szczególnych regulujących określony stosunek prawny terminy przedawnienia mogą być inne. 

Na przykład: 

  • roszczenia wynajmującego przeciwko najemcy o naprawienie szkody z powodu uszkodzenia lub pogorszenia rzeczy, jak również roszczenia najemcy przeciwko wynajmującemu o zwrot nakładów na rzecz albo o zwrot nadpłaconego czynszu przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy (art. 677 Kodeksu cywilnego),
  • roszczenie o naprawienie szkody, jeśli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. (art. 442(1) § 2 Kodeksu cywilnego).

Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną. 

Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawnia się z upływem sześciu lat. 

Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się z upływem trzech lat.

Przerwanie biegu przedawnienia

Bieg przedawnienia przerywa się:

  • przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia,
  • przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje,
  • przez wszczęcie mediacji.

Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo.

W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.