Kredyt hipoteczny a rozwód
Kredyt hipoteczny po rozwodzie - problem prawny
Coraz więcej spraw sądowych dotyczy podziałów majątku, w których nieruchomości wspólne obciążone są hipoteką, zabezpieczającą spłatę kredytu hipotecznego we frankach szwajcarskich. Wysokość niespłaconego jeszcze kredytu hipotecznego zazwyczaj przewyższa wartość nieruchomości. Sądy musiały więc zmierzyć się z nieznanym im dotychczas problemem. Skutkowało to pojawieniem się znacznych rozbieżności w orzecznictwie zarówno sądów powszechnych, jak również Sądu Najwyższego.
Wobec powyższego, Pierwsza Prezes Sądu Najwyższego wystąpiła z wnioskiem o rozstrzygnięcie rozbieżności w wykładni prawa. Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów Izby Cywilnej miał udzielić odpowiedzi na następujące pytania:
- Czy dokonując z urzędu w postępowaniu o podział majątku objętego dotychczas wspólnością majątkową małżeńską ustalenia składu i wartości majątku wspólnego, sąd określa wartość nieruchomości należącej do majątku podlegającego podziałowi przy uwzględnieniu obciążenia hipotecznego?
- Czy art. 618 § 3 k.p.c. stoi na przeszkodzie dochodzeniu między byłymi współmałżonkami roszczeń o zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipotecznie, spłaconego przez jednego z małżonków po zniesieniu wspólności?
Niejednolite orzecznictwo
Istotą pierwszego z pytań było wyjaśnienie czy w postępowaniu działowym sąd określa wartość dzielonej nieruchomości wspólnej z uwzględnieniem obciążeń hipotecznych.
Zgodnie z jednym poglądem, przy określeniu wartości majątku wspólnego przeznaczonego do podziału w wyniku ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej bierze się pod uwagę zarówno aktywne, jak i pasywne składniki majątku. Uwzględnieniu podlega przy tym nie zobowiązanie z umowy kredytowej, ale prawo rzeczowe ograniczające możliwość rozporządzenia rzeczą. Kredyt hipoteczny niewątpliwie bowiem utrudnia zbycie nieruchomości.
Przeciwnicy ww. stanowiska podnosili z kolei, że majątek wspólny małżonków podlegający podziałowi może obejmować jedynie czystą wartość majątku. Kredyt hipoteczny nie powinien zatem być uwzględniany w postępowaniu działowym. Podział długów godziłby bowiem w sytuację prawną wierzyciela.
Drugie z przedstawionych pytań dotyczy sytuacji, gdy już po podziale nieruchomości wspólnej byłych małżonków nastąpi spłata wierzytelności hipotecznej zabezpieczonej na niej.
Zgodnie z brzmieniem art. 618 § 3 k.p.c., po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności uczestnik nie może dochodzić roszczeń przewidzianych w art. 618 § 1 k.p.c., tj. roszczeń wzajemnych z tytułu posiadania nieruchomości. Chodziło zatem o odpowiedź, czy przepis ten uniemożliwia dochodzenie rozliczenia kredytu hipotecznego w części spłaconej po dokonaniu podziału majątku?
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2019 r. - spłata kredytu hipotecznego także po podziale majątku
Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jedynie na pierwsze z postawionych pytań. Postępowanie o zniesienie współwłasności nie wyłącza dochodzenia między małżonkami roszczenia o zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, spłaconego przez jednego z nich po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego. Sąd Najwyższy opowiedział się zatem za dopuszczalnością roszczeń regresowych z tytułu nadmiernej spłaty ciążącej na nieruchomości wierzytelności hipotecznej po sądowym podziale majątku.
W pozostałym zakresie Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały.
Uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2019 r., III CZP 30/18 nie zostało jeszcze sporządzone.