Kara umowna
Kara umowna
Kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, które zgodnie z zasadą swobody umów może być wprowadzone do treści umowy, mając na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami poprzez skłonienie strony zobowiązanej do ścisłego wypełnienia zobowiązania. Stanowi ona niejako gwarancję spełnienia świadczenia przez dłużnika. Zastrzeżenie kary umownej daje pewność wysokości odszkodowania i jednocześnie ułatwia i upraszcza jego dochodzenie. Dłużnik ma bowiem świadomość, jakie konsekwencje poniesie na skutek swojego zachowania niezgodnego z treścią zobowiązania.
Zgodnie z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego, można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy.
Dłużnik nie może jednak bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej.
Wysokość kary umownej
W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody.
Miarkowanie wysokości kary umownej
Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. Dopuszczalność miarkowania kary umownej z powodu wykonania przez dłużnika zobowiązania w znacznej części jest jednak ograniczona. Z natury rzeczy nie wchodzi ono w grę, gdy dłużnik był zobowiązany do świadczenia niepodzielnego. W innych wypadkach generalnie wskazane jest miarkowanie kary umownej z dużą ostrożnością z tego powodu, że dłużnik wykonał zobowiązanie w znacznej części, ponieważ kara umowna zastępuje odszkodowanie, a nie – spełnienie świadczenia (wyrok SN z 15 września 1999 r., III CKN 337/98).
To samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Kryterium oceny rażącego wygórowania kary umownej może być relacja jej wysokości do odszkodowania należnego wierzycielowi na zasadach ogólnych (zobacz: wyrok Sądu Najwyższego z 11 października 2007 r., IV CSK 181/07).
Jeżeli przedmiotem żądania pozwu jest zasądzenie kary umownej, a pozwany wnosi o oddalenie powództwa, należy uznać, że w tym wniosku pozwanego zawarty jest także wniosek o obniżenie kary umownej.
Kara umowna a odszkodowanie
Zastrzeżenie kary umownej przede wszystkim ułatwia i upraszcza dochodzenie odszkodowania. Wierzyciel nie musi bowiem udowadniać szkody ani jej wysokości. Z tej perspektywy kara umowna przyspiesza obrót handlowy.
Ponadto, kara umowna umacnia pozycję wierzyciela zainteresowanego wykonaniem zobowiązania. Dłużnik bowiem musi się liczyć z zapłatą kary, choćby wierzyciel nie poniósł żadnej szkody w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.
Jeśli jednak wierzyciel poniósł szkodę, a jej wartość przewyższa wysokość zastrzeżonej kary umownej, to dochodzenie odszkodowania uzupełniającego na zasadach ogólnych jest możliwe co do zasady wyłącznie, jeśli takie zastrzeżenie było zawarte w umowie.
W przeciwnym razie, strona, która poniosła szkodę z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania pieniężnego, nie może dochodzić zapłaty wyższej niż kwota kary umownej, bez względu na rzeczywistą wysokość poniesionej szkody.
Dochodzenie odszkodowania uzupełniającego odbywa się jednak na zasadach ogólnych. Wierzyciel musi zatem wykazać zaistnienie szkody i jej wysokość oraz jej związek przyczynowy z działaniem lub zaniechaniem dłużnika.